Uyuz (Skabiyez)

Uyuz (Skabiyez)

Kaşıntınız Gece Artıyorsa Dikkat!

Uyuz, tıp literatüründe skabiyez olarak bilinen, Sarcoptes scabiei adlı mikroskobik akarların neden olduğu bulaşıcı bir deri hastalığıdır.

Bu akarlar cilt yüzeyine yerleşip deri altında tüneller açarak kaşıntı, döküntü ve kızarıklığa yol açabilir. Prof. Dr. Gülsüm Gençoğlan, son yıllarda uyuz vakalarının tüm dünyada artış gösterdiğini ve özellikle kalabalık yaşam alanlarında (yurt, okul, hastane vb.) hızla yayılabildiğini vurgulamaktadır.

“Temizlikle Alakası Yok” – Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz, yanlış bilinenin aksine “kirli olmakla” ilgili bir hastalık değildir. Son derece bulaşıcıdır ve en sık şu yollarla bulaşabilir:

• Uzun süreli cilt teması (el sıkışma, sarılma, yakın fiziksel temas)
• Ortak kullanılan havlu, yatak takımı, giysi veya koltuklar
• Aile içinde veya aynı ortamda yaşayan bireylerden temas yoluyla

Uyuz akarları insan vücudu dışında 48 saate kadar canlı kalabilir; bu nedenle eşyalar da bulaşmada rol oynayabilir.

Belirtiler Nasıl Anlaşılır?

Uyuzun en belirgin belirtisi, özellikle gece artan ve uykuyu bölebilen yoğun kaşıntıdır.

Diğer belirtiler şunlar olabilir:

• Parmak araları, bilek içleri, koltuk altı, bel çevresi ve genital bölgede döküntüler
• Ciltte ince, gri-beyaz tünel izleri (akarların açtığı yollar)
• Kaşınma sonucu oluşabilen yara ve kabuklanmalar
• Bazı hastalarda küçük, su dolu kabarcıklar

Prof. Dr. Gülsüm Gençoğlan, belirtilerin sadece kaşıntı olarak görülmesinin yanıltıcı olabileceğini; özellikle ailede veya yakın çevrede benzer şikâyetler varsa dermatolojik muayenenin önemli olduğunu vurgulamaktadır.

Kimlerde Daha Sık Görülür?

• Kalabalık yaşam alanlarında bulunan bireylerde (yurt, okul, hastane, bakım evi)
• Aynı yatağı veya eşyaları paylaşan aile bireylerinde
• Bağışıklık sistemi zayıf kişilerde
• Uzun süre hastanede yatan veya bakım gören hastalarda

Araştırmalara göre, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde “Norveç Uyuzu (Kabuklu Skabiyez)” adı verilen daha ağır seyirli bir form da görülebilir.

Uyuz Tanısı Nasıl Konur?

Uyuz tanısı genellikle dermatoskopik inceleme ile konur. Mikroskop altında akar, yumurta veya dışkı kalıntılarının görülmesi tanıyı doğrulayabilir. Prof. Dr. Gülsüm Gençoğlan, dermatoskopla yapılan erken tanının hem bulaşmayı önlemede hem de tedavi başarısında belirleyici olabildiğini ifade etmektedir.

Akarları Ortadan Kaldırmak

Uyuz tedavisinde amaç, akarları ve yumurtalarını tamamen yok etmektir. Tedavi hem hastaya hem de yakın temaslı tüm kişilere aynı anda uygulanmalıdır.

• Topikal tedavi (krem ve losyonlar): Permetrin, sülfür veya benzil benzoat içeren ürünler gece boyunca tüm vücuda uygulanır ve ertesi gün yıkanır; gerekirse 7 gün sonra tekrarlanabilir.
• Ağızdan ilaç tedavisi (ivermektin): Ağır veya yaygın uyuz vakalarında tercih edilebilir; özellikle Norveç uyuzunda etkilidir.
• Eşyaların dezenfeksiyonu: Giysiler, nevresimler ve havlular 60°C’de yıkanmalı ve yüksek ısıda kurutulmalıdır. Yıkanamayan eşyalar 3 gün süreyle poşet içinde kapalı tutulabilir.
• Kaşıntı ve tahrişin azaltılması: Antihistaminik ilaçlar ve yatıştırıcı/nemlendirici ürünler destek amaçlı kullanılabilir.

“Tedavi Oldum Ama Kaşıntım Devam Ediyor” – Neden Olur?

Tedavi sonrası akarlar ölse bile ciltteki alerjik reaksiyon birkaç hafta sürebilir. Bu durum “post-skabiyez kaşıntısı” olarak bilinir ve hastalığın sürdüğü anlamına gelmeyebilir. Prof. Dr. Gülsüm Gençoğlan, bu dönemde sabırlı olunmasını ve nemlendirici-yatıştırıcı ürünlerin düzenli kullanımını önermektedir.

Uyuzdan Korunmak İçin Altın Kurallar

• Kaşıntı şikâyeti olan biriyle yakın temastan kaçının.
• Evinizde herkesin aynı anda tedavi olmasını sağlayın.
• Çamaşırları yüksek sıcaklıkta yıkayın.
• Ortak eşyaları (havlu, yastık, battaniye) paylaşmayın.
• Kaşıntı sürerse dermatoloji uzmanına başvurun.

Sonuç

Uyuz, toplumda yaygın görülen ancak erken tanı ve doğru yaklaşımla iyileşme olasılığı yüksek bir hastalıktır. Kaşıntının gece artması ve aile bireylerinde benzer şikâyetlerin bulunması durumunda gecikmeden dermatoloji uzmanına başvurulmalıdır. Prof. Dr. Gülsüm Gençoğlan, tedavide yalnızca ilaçlara değil; hijyen, çevresel önlemler ve aile içi korunma protokollerine de önem vererek kalıcı çözümler sunmaktadır.

Sık Sorulan Sorular (FAQ)

Uyuz bulaşıcı mıdır?

Evet, yakın temas ve ortak eşya kullanımıyla kolaylıkla bulaşabilir.

Uyuz tedavisinde kremi kaç gün kullanmalıyım?

Genellikle 7 gün arayla iki kez uygulanır; ancak süre ve sıklık doktorunuzun önerisine göre değişebilir.

Uyuz kaşıntısı ne kadar sürer?

Tedavi sonrası bile 2–3 hafta sürebilir. Bu durum çoğunlukla alerjik bir reaksiyondan kaynaklanır.

Evdeki diğer kişiler de tedavi olmalı mı?

Evet; aksi takdirde hastalık kolayca tekrarlayabilir.

Uyuz temiz insanlarda da olur mu?

Evet; temizlikle doğrudan ilişkili değildir, uyuz etkeni herkesin cildine bulaşabilir.

“Gece artan kaşıntı, döküntü veya ciltte tünel benzeri izler fark ediyorsanız, uyuz hastalığı açısından uzman değerlendirmesi yaptırmanız önemlidir. Prof. Dr. Gülsüm Gençoğlan’a iletişim bilgilerinden ulaşarak detaylı muayene ve kişiye özel tedavi planı hakkında bilgi alabilirsiniz.”